Bắt đầu từ những gì căn bản nhất…

Bắt đầu từ những gì căn bản nhất…

Chủ nghĩa Stoicism (mà tôi không thích cách gọi là Khắc kỷ) gợi cho tôi cảm giác lặng nhưng sáng. Một triết lý không tô hồng cuộc sống, không rao giảng công thức thành công, mà mời ta ngồi xuống, nhìn lại những gì ta thực sự kiểm soát. Nó không bảo ta chạy khỏi đau khổ, mà dạy cách đứng yên giữa đau khổ mà không bị cuốn đi. Trong thế giới nhiễu động, bốn đức tính mà người Stoic chọn giữ lại không phải là tiền bạc hay danh vọng, mà là: sự khôn ngoan, dũng cảm, công bằng và điều độ.

Tôi từng hỏi: tại sao chỉ có bốn điều đó?

Không phải vì chúng dễ. Mà vì chúng không thể bị lấy đi. Và chính vì vậy, chúng mới đáng để suy ngẫm. Tôi thử lần lượt nhìn lại đời mình, qua từng đức tính ấy. Và sau nhiều đêm suy nghĩ hay đọc khá nhiều sách về Stoicism, tôi quyết định ghi thêm vào bảng mục tiêu phấn đấu hàng ngày của mình.

Khôn ngoan

Epictetus dạy rằng khôn ngoan là phân biệt được điều ta kiểm soát và điều ta không. Tôi đã nhiều lần thất bại chỉ vì vi phạm nguyên lý đơn giản này. Khi một dự án tư vấn thất bại, tôi trách đối tác. Nhưng sự thật là họ không sẵn sàng, và tôi đã cố kiểm soát điều nằm ngoài khả năng của mình. Càng cố, càng bất lực. Càng kỳ vọng, càng thất vọng.

Tôi nhớ mình từng tự do hơn ngoài đời, nhưng xiềng xích hơn trong tâm trí. Và khi lần đầu thực sự hiểu lời Epictetus, tôi thấy thẹn. Nhưng cũng thấy nhẹ nhàng ho7n.

Dũng cảm

Seneca nói: dũng cảm không phải là không sợ, mà là sống cùng nỗi sợ nhưng vẫn hành động. Tôi từng run lên trước một buổi nói chuyện lớn. Trong lòng là cả tá lo lắng. Nhưng tôi nhớ ra rằng vai trò của mình là truyền đạt, không phải thể hiện. Và tôi bước ra. Không hoàn hảo, nhưng đủ để giữ lời hứa với chính mình.

Dũng cảm không phải là giành phần thắng. Mà là không trốn tránh. Có khi chỉ là một email khó viết. Một câu nói thật. Một quyết định rút lui đúng lúc.

Công bằng

Marcus Aurelius viết: công bằng là gốc của mọi đức tính. Nhưng giữ được nó giữa đời không dễ. Tôi từng đứng giữa một quyết định: chọn bên quen biết, hay chọn đúng quy trình. Tôi chọn vế thứ hai. Và mất lòng. Nhưng giữ được mình.

Công bằng không phải là thứ khiến người ta yêu quý. Nó không mang lại lợi trước mắt. Nhưng nó khiến ta không lẩn tránh chính mình.

Điều độ

Trong bốn đức tính, đây có lẽ là thứ tôi còn vấp nhiều nhất. Giữa một thế giới nhiều lựa chọn, điều độ là biết dừng. Tôi từng chạy quá sức, tranh luận quá đà, làm quá mức. Và quên mất rằng không phải lúc nào làm nhiều hơn cũng là tốt hơn.

Gần đây tôi tập lại: ngủ sớm hơn, nói ít lại, dừng đúng lúc. Không phải vì thích sự gò bó, mà vì muốn giữ tâm không bị xé nhỏ bởi quá nhiều ham muốn.

Tại sao những đức tính này quan trọng hơn tiền bạc hay địa vị?

Vì tiền có thể mất, danh có thể phai. Nhưng đức, nếu giữ được, sẽ nâng đỡ mình qua mọi biến động. Và ngược lại, nếu thiếu đức, mọi thứ ta có chỉ là vỏ rỗng. Tôi từng thấy người có quyền lực mà đầy bất an. Có địa vị mà lòng không yên.

Tôi cũng không hơn gì. Nhưng tôi đang học, đang luyện. Không để trở thành người Stoic, mà để không đánh mất mình trong một thời đại dễ đánh mất.